تقویت‌ مهارت‌های کودکان با کتاب

 طی دو مرحله، مسیر انتخاب بهترین کتاب‌ها برای تقویت مهارت‌های کودکان را توضیح می‌دهیم. در هر مرحله، پیشنهادهایی آمده است که می‌توانید از آنها کمک بگیرید.

 

مرحله‌ اول: به کتاب‌های تعاملی فکر کنید

هرچند بسیار وسوسه‌انگیز به نظر می‌رسد اما متأسفانه یا خوشبختانه نمی‌توانید دانش را به مغز کودکتان بریزید. او باید خودش به درک درستی از علم و دانش برسد. با این حساب، باید به‌دنبال کتاب‌هایی باشید که مانند یک مربی برای کودک باشند، یا دست‌کم در هنگام خواندن باعث شوند که کودک سؤال‌هایی را بپرسد. ربطی ندارد که کودک کتاب علمی می‌خواند یا کتاب داستان؛ باید برای او سؤال‌هایی ایجاد شود که یا با خواندن کتاب به پاسخ آنها برسد و یا این فرصت را به‌ او بدهید که آنها را از شما بپرسد.

 

 

تقویت مهارت پرسشگری

«پرسشگری» روش دیگری است که در کودکان باید تقویت شود. هر پدر و مادری این را تأیید می‌کند که بیشتر کودکان به‌خصوص قبل از دبستان هر روز سؤالات بی‌شماری می‌پرسند. معمولا این سؤال‌ها با چرا و چطورهای بعدی ادامه پیدا می‌کند. کودک از این موضوع خسته نمی‌شود و این دقیقا همان جایی است که یادگیری شروع می‌شود. اما باید این را در نظر بگیرید که برای افزایش مهارت و دانش، کودک باید ترغیب و تشویق شود که سؤال‌هایی عمیق‌تر از «چرا» و «چگونه» بپرسد، سؤال‌هایی که جنبه‌های مهمی از رشد فکری کودک را در بر می‌گیرد. این مهارت می‌تواند فرصتی برای تبدیل کودکمان به یک محقق در آینده شود: یعنی از صفحات یک داستان پا را فراتر بگذارد و به واقعیت وارد شود.

 

تقویت مهارت داستان‌گویی

در ادبیات، به ارتباط داستان با زندگی واقعی، «تمثیل» (Text to World connections) می‌گویند. در تمثیل، از کودکان می‌خواهند چیزی را که در داستان و کتاب خوانده‌اند یا می‌شنوند، با مثالی از تجربیات خود بازتعریف و بازگو کنند. این شیوه با جملاتی مانند «این همان قضیۀ…» یا «این مانند آن دفعه است که …» به کودک اجازه می‌دهد که دانسته‌ها و تجربیات خود را مرور کند و داستان را با واقعیت تطبیق دهد. حتما نباید کودک سؤال بپرسد؛ والدین یا مربی کودک هم می‌توانند در این مرحله کمک کنند و با طرح سؤالاتی از این دست، مکالمه را ادامه دهند.

 

مرحله دوم: واقع‌گرا باشید

 

کدام کودک است که نمی‌خواهد به ماه برود؟ یا نمی‌خواهد دایناسورسواری کند؟ راستش شاید برخی از بزرگ‌سالان هم همین آرزو را داشته باشند، اما متأسفانه باید بگویم که موشک‌ها بسیار کمیاب‌اند و در دسترس ما نیستند، و دایناسورها هم منقرض شده‌اند. برای کودک ما داستان یک حشرۀ کوچک به‌مراتب جذاب‌تر از اقوام ماقبل تاریخ است؛ البته این به این معنی نیست که کتاب‌های تخیلی و تاریخی را نخوانیم. موضوع، تقویت مهارت‌های پایه‌ای در کودک است که ازطریق کتاب‌هایی با موضوعات واقعی شکوفاتر خواهد شد.

به این نکته دقت کنید که کتاب‌های مناسب برای رشد مهارت‌های کودکانمان لزوما کتاب‌های علمی نیستند. کتاب‌های داستانی و به‌طورکلی هر کتابی که بتواند پرسشگری، استدلال و تفکر را در کودک ما بیدار کند، کتاب خوبی خواهد بود. از طرف دیگر، نکاتی که در بالا مطرح شد به این معنی نیست که تخیل و داستان‌های فانتزی نقشی در رشد کودک ندارند. پرورش تخیل در کودک امری حیاتی است؛ همچنین، ادبیات فانتزی جذاب است و بیشتر والدین تمایل به خرید این نوع کتاب‌ها دارند. مهم این است که کودکان در استفاده از ادبیات واقع‌گرایانه و ادبیات فانتزی و تخیلی، تعادل داشته باشند.

 

کتاب‌هایی را انتخاب کنید که بعد از خواندن‌شان هم کودکان را مشغول نگه دارند

 

کودکان هنگام کتاب‌خواندن سؤال‌هایی برایشان ایجاد می‌شود و گاهی پاسخ آن سؤال‌ها را در همان کتاب می‌یابند. بهتر است که بعد از پایان کتاب نیز همچنان درگیر با موضوع آن باشند. مثلا کتابی درباره سایه‌ها، بعد از پایانش، کودک را تشویق می‌کند که با چراغ‌قوه بازی کند و موضوع سایه تا مدت‌ها در ذهن کودک تازه و جدید باقی خواهد ماند. گاهی اوقات لازم نیست که حتما درگیری با موضوع کتاب بعد از پایانِ خواندنش، در یک جهت مشخص باشد؛ مهم این است که کودک بعد از خواندن داستان کتاب، موضوعی برای پیگیری و دنبال‌کردن داشته باشد.